Een sociale robot is een beetje als een houten been

Een van de sprekers op het Doxis Seminar op 6 november in NEMO Science Museum is Elly Konijn. Zij is professor mediapsychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en doet onderzoek naar sociale robots. Robots zijn intrigerend en in opmars. Althans, in ieder geval de discussies daarover. Willen we wel dat zij taken van ons gaan overnemen? In hoeverre kan een robot ‘menselijk’ zijn en is ‘menselijk’ in dit geval ook wenselijk? Wat is een sociale robot? Een kort vraaggesprek met Elly Konijn.

Door: Emmeke Bos, wetenschapsjournalist

Wat is een sociale robot?

‘Een sociale robot is een poppetje, een robot, waar je tegen kan praten. Dat kan op een mens lijken, maar ook op een beestje of een ander wezen. Een beroemd voorbeeld van is Alice in de film Ik ben Alice. Alice is een klein robotmeisje dat bij oude mensen thuiskomt en gesprekjes met ze voert.’

Waarom zou je robots sociaal maken?

‘Een sociale robot kan helpen in de zorg of het onderwijs, plekken waar handen te kort komen. Alice hield eenzame ouderen gezelschap, maar we gebruiken robots bijvoorbeeld ook om kinderen tafels uit hun hoofd te laten leren. Dat is een ontzettend saai klusje, waarbij je de hele tijd moet herhalen. Voor een robot is dat geen probleem, die heeft eindeloos veel geduld.’

Vinden mensen het vervelend om afgescheept te worden met een robot?

‘Nee! Je ziet juist dat mensen daar enorm goed op reageren. Zo was er een jongetje dat moeilijk kon leren. De robot was voor hem de eerste die hem niet het gevoel gaf dat hij dom was, als hij het na zoveel keer herhalen nog niet snapte. Dat gevoel begrepen te worden is ontzettend waardevol, dan maakt het niet meer uit dat je een robot tegenover je hebt.
‘Ook oudere mensen hechten zich enorm aan een robot. In de film Ik ben Alice voelde robot Alice aan het eind echt als hun kleinkind. Eenzaamheid is zo vreselijk pijnlijk en mensen in de zorg hebben maar heel weinig tijd om te blijven kletsen. Voor hen is het ook fijn als zo’n oudere wat gezelschap heeft. ‘Een robot is een beetje als een houten been. Het is geen écht been, maar het helpt mensen die hun been verloren zijn wel enorm. Dan maakt het niet uit dat het niet echt is.’

Is het gevaarlijk als mensen een robot alles gaan toevertrouwen? Wie luistert mee?

‘Dat klopt. Daar zijn we door ons onderzoek enorm bewust van geworden. Je wilt niet dat Google of Amazon als eerste een sociale robot gaat verkopen waarvan de privacy enorm rammelt. Als je kijkt naar Facebook dan zie je hoe moeilijk het is om zoiets achteraf aan banden te leggen. Dus wij proberen ze nu vóór te zijn door software te ontwikkelen die wél heel veilig is en waarbij je niets hoeft te delen wat je niet wilt.
‘Robots gaan we namelijk niet tegenhouden, de ontwikkeling gaat keihard. We kunnen alleen nog maar proberen om mensen de keuze te geven voor een robot waarbij niet ineens al je gegevens op straat liggen. Daarom is het ook zo belangrijk dat de overheid geld blijft stoppen in onderzoek. Je wilt niet afhankelijk worden van de commercie.’

Meer horen? Kom naar het Seminar!

Wil je het hele verhaal horen van Elly Konijn over sociale robots? En een keer een sociale robot in het echt zien (onder voorbehoud)? Kom dan naar het Doxis Seminar!