In de stad gebeurt het. Dat is de stellige overtuiging van Rob van Gijzel, burgemeester van Eindhoven. Zijn stad staat internationaal bekend als slimste regio waar technologie en design hand in hand gaan en zorgen voor een enorme dynamiek. “We leven in de eeuw van de stad”, zegt Van Gijzel. “In de stad komt het echte leven samen. In landelijke parlementen práten volksvertegenwoordigers over vluchtelingen, drugs, zorg en onderwijs. In de stad hebben we er dagelijks direct mee te maken en moeten we praktische antwoorden bieden. Dat zorgt voor flinke uitdagingen, die we met technologische innovatie en het creëren van horizontale maatschappelijke verbanden moeten aanpakken.”

Steden blijven een grote aantrekkingskracht houden. Tussen 2009 en 2014 groeide de Nederlandse bevolking met 344 duizend inwoners. Bijna drie kwart daarvan kwam voor rekening van de dertig grootste gemeenten waar per 1 januari 2014 zes miljoen inwoners woonden. De steden blijven groeien, in Nederland maar ook daarbuiten.


“Een van de grootste uitdagingen voor steden is de verouderde structuren, die geen tred hebben gehouden met de enorm snelle technologische ontwikkelingen”


Horizontaal verbinden
Een van de grootste uitdagingen voor steden is volgens Van Gijzel de verouderde structuren, die geen tred hebben gehouden met de enorm snelle technologische ontwikkelingen. “Denk aan het openbaar vervoer, de zorg of het onderwijs. Voor deze en andere terreinen zijn er allerlei oude of verouderde wetten en regels die de mogelijkheden om te innoveren enorm kunnen beperken. Dat moeten we doorbreken.” Volgens Van Gijzel kan dat door organisaties en groepen horizontaal te verbinden. Zo werkt Philips in Eindhoven samen met zorginstanties en andere betrokken partijen binnen de clustercommunity Healthy Living. Zij zoeken naar technologische middelen en structuren om de zorg aan ouderen te verbeteren. De gemeente neemt daarbij het voortouw. Van Gijzel pleit ervoor dat steden voor dit type initiatieven de ruimte moeten krijgen om te experimenteren. Hij citeert Einstein – ooit bezoeker van het vermaarde NatLab van Philips in Eindhoven: “Verbeelding is belangrijker dan kennis.”


“Met technologie is transformatie mogelijk, zijn burgers te mobiliseren, kun je hen betrekken en kun je processen versnellen”


Slimme stad
Verbinden is ook een kernthema van Microsoft, dat zich met zijn met CityNext-initiatief richt op smart cities en smart urbanisation. “Microsoft gelooft dat de stad een cruciale economische en sociale functie vervult en dat duurzaamheid daarbij een prominente rol speelt”, zegt Lieke Hamers, die bij Microsoft Nederland verantwoordelijk is voor de CityNext-activiteiten. “Met CityNext wil Microsoft – samen met haar partners – steden enthousiasmeren om met behulp van technologieën verbinding te realiseren. Technologie heeft binnen tal van stedelijke terreinen een enorme potentiële invloed. Denk aan slimme technieken voor mobiliteit, zorg, veiligheid of energievoorziening. Met technologie is transformatie mogelijk, zijn burgers te mobiliseren, kun je hen betrekken en kun je processen versnellen. We hebben wereldwijd al goede voorbeelden van hoe technologie bijdraagt aan echte innovatie. Microsoft is in Nederland onder meer betrokken bij The Edge, het nieuwe smart building van Deloitte in Amsterdam. Technologie is hier volledig verweven in allerlei processen, waardoor het gebouw als duurzaamste ter wereld is uitgeroepen door de Building Research Establishment (BRE).”

Praktische innovatie in de stad
Onderdeel van smart urbanisation is smart building. Bouwonderneming Heijmans neemt daarin het voortouw met zijn Heijmans ONE. Dit bijzondere huis speelt in op de vraag naar kwalitatieve en betaalbare huurhuisvesting, en biedt ook een directe en praktische oplossing voor de troosteloze aanblik van leegstaande gebieden die iedere stad wel kent. Heijmans ONE is op die plekken te plaatsen en voorziet in alle benodigde faciliteiten, zoals een keuken, een badkamer, een ruime woonkamer met vide, een aparte slaapkamer én een eigen voordeur met een buitenterras.

Het bouwbedrijf mikt met dit concept op goed opgeleide jongeren tussen de 25 en 35 jaar in hun eerste baan, alleenstaand en met de wereld aan hun voeten. Van deze ‘young en high potentials’ zijn er in 2050 maar liefst zo’n zevenhonderduizend. Dat is meer dan Rotterdam aan inwoners telt. Het concept is bij uitstek geschikt voor verborgen plekken in of aan de rand van binnensteden, met een hek er omheen, waar al jaren niks mee gebeurt. Door prefabricage is Heijmans ONE snel te realiseren en binnen één dag te plaatsen. Wanneer de definitieve bouw op een bepaald terrein van start gaat, reist het huis eenvoudig met een vrachtwagen naar een volgende bestemming. Zo wordt tijdelijk gebruik toch weer heel duurzaam. Naast het circulaire gebruik van Heijmans ONE zijn de huizen, vanwege het massief houten casco, all-electric gebruik en opwekking van eigen energie, ook zeer energiezuinig.

Schone stad
Een slimme stad is een schone stad. Maar ondanks allerlei overheidsmaatregelen om de CO2-uitstoot te verminderen, komen wereldsteden als Beijing, Delhi, Athene of Parijs regelmatig in het nieuws door extreme smogvorming. Voor de wereldberoemde kunstenaar/designer Daan Roosegarde uit Rotterdam aanleiding om iets te doen. Hij bedacht het Smog Free Project en bouwde met de hulp van crowdfunding een soort stofzuiger die vervuilde lucht opzuigt en gefilterde lucht uitstoot. De stofzuiger heeft de vorm van een zuil en is overal in de stad te plaatsen. De eerste staat in Rotterdam. De zuil reinigt per uur dertigduizend kubieke meter lucht en gebruikt daarvoor niet meer energie dan een waterkoker. Roosegaarde koos voor crowdfunding om het project heel snel van de grond te krijgen. Nu staan grote wereldsteden in de rij. Van de opgevangen fijnstof, dat voornamelijk uit koolstof bestaat, maakt Roosegaarde sieraden als ringen en manchetknopen.

Technologische ontwikkelingen verlopen op dit moment vele malen sneller dan sociale en bestuurlijke. Het is aan alle partijen binnen steden en andere overheden om op basis van onderlinge verbinding te werken aan nieuwe innovatieve structuren en verbanden waarbij technologie bijdraagt aan duurzaamheid, gezondheid en veiligheid.

Deze blogpost is de weerslag van het Future Decoded-event dat Microsoft op 8 december 2015 organiseerde in Eindhoven. De Future Decoded-events van Microsoft richten zich op innovatie door technologie in allerlei verschillende maatschappelijke sectoren. Op 8 december stond in Eindhoven het thema ‘smart urbanisation’ centraal.